Όταν η καρδιά σταματά.

Εύχομαι να μην χρειάζονταν να μάθω για μια ακόμα φορά πόσο τσαγανό και δίψα για ζωή κουβαλούν τα παιδιά. Γιατί αν δεν χρειάζονταν να το μάθω, ο Ο. θα είχε τον μπαμπά του και όχι τις αναμνήσεις του μπαμπά του.
Τον Σ. δεν τον γνώρισα. Μοιραστήκαμε την ίδια αίθουσα σε μια από τις ομάδες μου στο Εργαστήρι, μπαμπάς που ακούει, επεξεργάζεται αλλά δεν μιλά. Την Χ., κατάλαβα ότι θα την μάθω καλά όταν με μάλωσε από την πρώτη στιγμή που δεν κράτησα την υπόσχεση μου να κρατώ τις ερωτήσεις για το τέλος, θυμωμένη όπως πάντα με τους αιώνιους εγωκεντρικούς Έλληνες γονείς. Τον γιο τους τον Ορέστη δεν τον ξέρω αλλά τον "ξέρω".
Όταν ένα βραδάκι που μασούλαγα αμέριμνη χτύπησε το τηλέφωνο, γνώρισα και τους τρεις σε μια καινούργια στροφή της ζωής τους. Ο Σ. μας είχε αφήσει, και η Χ. έπρεπε να εξηγήσει τα ανεξήγητα. Με ψυχραιμία και χωρίς ίχνος οίκτου και συναισθηματισμού της είπα ότι νόμιζα ότι θα την  βοηθήσει.Όταν έκλεισα το τηλέφωνο δεν μπορούσα να μιλήσω. Θυμάμαι όταν έκανα παιδί άρχισα να βάζω ζώνη για να είμαι πιο σίγουρη ότι θα είμαι καλά για εκείνο. Δεν μπορώ να μπω στην θέση μιας τέτοιας απώλειας ούτε καν να την σχολιάσω ως εκπαιδευτικός, αλλά θέλησα να μας πει η ίδια την εμπειρία της σαν βοήθεια για όποιον απεύχομαι να την χρειαστεί.

Σας παραθέτω λοιπόν αυτούσιο το κείμενο της και την ευχαριστώ από καρδιάς που μέσα σε όλο το χαμό είδε την δύναμη και το τσαγανό του παιδιού της σε όλο του το μεγαλείο. Άλλωστε αν δεν υπήρχε ο Ο. ο κόσμος της νομίζω θα ήταν πολύ ασχημότερος.

"Και ξημερώνει μια μέρα που ενώ περιμένεις ότι θα είναι σαν τις άλλες, με τα εύκολα και τα δύσκολά της, με το πρόγραμμα που έχεις κάπως ορίσει, γίνεται η πιο άσχημη μέρα της ζωής σου…. «Ξύπνα, πρέπει να πάμε στο νοσοκομείο». Ο άνθρωπος της ζωής σου κατάχλωμος, να μην μπορεί να φορέσει καν τα παπούτσια του, το ασθενοφόρο να μην έρχεται, το ταξί να αργεί, το παιδί να κοιμάται και εσύ να μην μπορείς να διανοηθείς τι θα ακολουθήσει. Στο νοσοκομείο λες ότι μάλλον παθαίνει έμφραγμα και οι γιατροί δεν μπορούν καν να το πιστέψουν γιατί είναι μόνο 35 χρόνων. Και ενώ όλοι προσπαθούν να σε καθησυχάσουν, 2 ώρες αργότερα σου λένε ότι δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι. Τι; Πώς γίνεται αυτό; Μου κάνετε πλάκα; Έχουμε ένα παιδάκι 2,5 ετών, λίγο να αγγίξω το πόδι του, σας παρακαλώ, όχιιιιιιι.

Και μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου συνειδητοποιώ ότι στην ζωή μου δεν υπήρχε στιγμή που δεν προσπάθησα να «φτιάξω», να την φέρω στα μέτρα μου, λίγο αργότερα στα μέτρα μας… Όμως, τον θάνατο, πώς τον αντιμετωπίζεις; Πώς τον αλλάζεις, πώς τον φέρνεις στα μέτρα σου; Είναι τόσο απλό όσο και τραγικό. Δεν τον φέρνεις. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να τον δεις κατάματα, να τον αναγνωρίσεις, να τον δεχτείς και να τον αντιμετωπίσεις. Για εσένα και τους γύρω σου. Αν με ρωτήσει κάποιος τι σημαίνει το «για εσένα» ακόμα δεν μπορώ να απαντήσω. Όταν, όμως, οι γύρω είναι ένα παιδί 2,5 ετών, τότε νομίζω ότι ξέρω πολύ καλά τι έκανα, τι κάνω και τι θα κάνω. Εκτός της μητρικής ευθύνης, χρωστάω στο παιδί μου ότι είμαι όρθια. Αν δεν υπήρχε εκείνος, δεν ξέρω αν θα είχα καταφέρει να βγω από το σπίτι.

11.55πμ μου ανακοίνωσαν τον θάνατο του ανθρώπου μου, 12.15 πήρα τηλέφωνο όποιον γνώριζα να μου πει ποιον πρέπει να συμβουλευτώ. «Γεια σας, με λένε Παπαγεωργίου Χρυσούλα, έχω έναν γιο 2,5 ετών και μόλις πέθανε ο μπαμπάς του». Αυτό ήταν το μήνυμα στον τηλεφωνητή της «Μέριμνας» και μάλλον είναι η πιο δύσκολη φράση που έχω ξεστομίσει ποτέ. Δύο μέρες αργότερα τηλεφώνησα στην Ντίνα, απλώς και μόνο γιατί μου ενέπνεε εμπιστοσύνη. Κάποιους μήνες μετά βρήκα και έναν άλλον άνθρωπο, τον Δημήτρη, με τον οποίο μιλάμε κάθε 3 βδομάδες για τον Ορέστη κυρίως και σιγά σιγά για εμένα. «Την αλήθεια, αυτήν θα πείτε. Θα του εξηγήσετε την έννοια της ζωής και του θανάτου. Ο μπαμπάς δεν θα ξαναέρθει γιατί σταμάτησε η καρδιά του και όποιος δεν έχει καρδιά δεν μπορεί να περπατήσει, να γελάσει, να κλάψει, να παίξει….». Μάλλον τα πιο σκληρά λόγια είναι και τα πιο απλά. Περίμενα το παιδί να έρθει με το σχολικό 4.20. Κάθε μέρα τον έπαιρνε ο μπαμπάς του…. Πώς θα του το πω όταν θα με ρωτήσει πού είναι ο μπαμπάς. Έρχεται το σχολικό και το παιδί μου δείχνει την μεγαλύτερη ωριμότητα. Θεωρητικά δεν ξέρει τίποτα. Όμως, πέφτει στην αγκαλιά μου και με σφίγγει. Και τρέχουν δάκρυα και από των δυο τα μάτια, χωρίς να λέμε κουβέντα. Και ύστερα οι δυο μας στο σπίτι, να προσπαθούμε μαζί να καταλάβουμε τι μας έχει συμβεί. Να ακούει την μηχανή ενός GolfΚαι να νομίζει ότι μπορεί να είναι ο μπαμπάς. Να έρχεται η νέα μέρα και να περιμένει ότι τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν. Όχι μόνο εκείνος, και εγώ μαζί… Και μαζί να επαναλαμβάνουμε τις ίδιες φράσεις… «Ο μπαμπάς πέθανε. Σταμάτησε η καρδούλα του και δεν θα ξαναέρθει. Θα τον σκεφτόμαστε, θα νιώθουμε πόσο μας αγαπούσε και πόσο τον αγαπάμε, θα τον βλέπουμε στις φωτογραφίες και θα τον σκεφτόμαστε.» Και να σας πω την αλήθεια, εκείνος το πήρε απόφαση γρηγορότερα από εμένα.

Δεν θα σας κουράσω. Μου είναι άλλωστε δύσκολο να σκεφτώ τι είναι πιο χρήσιμο να σας πω και τι να παραλείψω. Ακριβώς γιατί κάθε στιγμή που περνάει μου φαίνεται εξίσου σημαντική με την προηγούμενη. Αν έχει σημασία να κρατήσετε κάτι, είναι το παρακάτω. Ποτέ να μην βρεθείτε στην θέση μου. Αν, όμως, αυτό συμβεί, τότε να έχετε ένα πράγμα στο μυαλό σας. Τα παιδιά μας είναι μικροσκοπικά, δεν είναι, όμως, άμυαλα.Μπορεί να είναι ωριμότερα από εμάς, αρκεί να τους δώσουμε την δυνατότητα να το δείξουν. Η αλήθεια, με απλές κουβέντες, είναι το καλύτερο εφόδιο. Στεναχωρηθείτε ελεύθερα και πείτε το στο παιδί σας. Θα νιώσει ότι έχει κάθε δικαίωμα να στεναχωριέται και αυτό. Κλάψτε μαζί του, θα καταλάβει ότι το να εκδηλώνουμε τα συναισθήματά μας είναι ότι πιο φυσιολογικό και λυτρωτικό. Αφήστε το να ξεσπάσει τα νεύρα του και την θλίψη του. Μήπως εμείς δεν θέλω μερικές φορές να τα σπάσουμε όλα; Κρατήστε αναμνήσεις και βοηθήστε το να έχει και εκείνο τις δικές του. Χτίστε μαζί και κρατήστε τα όμορφα και τα άσχημα. Αυτό είναι η ζωή στην ολότητά της.

Ο γιος μου είναι τώρα 4 χρονών. Αναγκάστηκε να ωριμάσει, ίσως, λίγο νωρίτερα από κάποια άλλα παιδιά. Έχει πλήρη επίγνωση τι μας έχει συμβεί και αν για κάτι είμαι περήφανη είναι για τις φράσεις και τα δάκρυα του παιδιού μου όταν αναρωτιέται γιατί μας συνέβη αυτό, όταν μιλάει για την στενοχώρια του και λίγο αργότερα συζητάει μαζί μου την τάδε ή την δείνα ανάμνηση του μπαμπά του που τον κάνει χαρούμενο. Και μάλιστα δεν το συζητά μόνο μαζί μου. Έχει την άνεση να το κουβεντιάσει με τους φίλους του στο σχολείο και μάλιστα να τους εξηγήσει τι έγινε. Έχει την δύναμη να αγκαλιαστούν όλοι μαζί και να μεταφέρουν ο ένας στον άλλον την αγάπη τους. Σε έναν κόσμο τόσο άδικο και δύσκολο, ας εμπιστευτούμε τα παιδιά μας και ας τα αφήσουμε να δουν την αλήθεια, να την νιώσουν και να την εκδηλώσουν. Νομίζω ότι κάπως έτσι θα γίνει ο κόσμος μας καλύτερος.  Χ. Π."