Καλώς σας βρήκα και καλή χρονιά μας. Τα καταφέραμε με λίγες παράπλευρες απώλειες να ζούμε σε όλα τα δωμάτια του σπιτιού ΚΑΙ να έχουμε και τηλέφωνο....ναι ναι όπως το ακούτε!!
Ο Δημήτρης τώρα αρχίζει να αποκαλεί "σπίτι μας " το καινούργιο σπίτι που μέχρι και προχθές το έλεγε σπίτι της Μαίρης (προηγούμενη ιδιοκτήτρια), και σιγά σιγά αρχίζει να βγάζει τις αναμενόμενες αντιστάσεις του...όλα πάνε κατ'ευχήν λοιπόν.
Πριν αρχίσω να σας πυροβολώ με όσα έχω στο μυαλό μου τόσο καιρό αλλά η τεχνολογία με εμπόδιζε, έχω υποσχεθεί να ανεβάσω το κείμενο του συνεδρίου που ομολογουμένως ένιωσα πολύ όμορφα που το είπα...σαν να ζωντάνεψαν όλα όσα έχω κερδίσει τόσα χρόνια από τα παιδιά που ξεκίνησαν την σχολική τους ζωή στο κατώφλι της τάξης μου...
Η είσοδος στο σχολείο αλλιώς από το πρώτο συνέδριο για την Μοντεσσοριανή εκπαίδευση που για πρώτο στο είδος του στην Ελλάδα και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες οργανώθηκε ήταν αξιοπρεπές...
Είχα την τύχη και την
ευτυχία να βρω στο δρόμο μου ως παιδί και μάλιστα στα πρώτα μου χρόνια φωτισμένους δάσκαλους που με
αντιμετώπισαν ως μοναδική, με σεβάστηκαν και έδωσαν χώρο στο δυναμικό μου να
αναπτυχθεί. Είναι ο λόγος που στέκομαι εδώ σήμερα...Δεν είμαι σίγουρη αν ήταν
“μοντεσσοριανα εκπαιδευμένοι” είχαν όμως συνειδητοποιήσει την ουσία, ότι η
εκπαίδευση ενός παιδιού πρέπει να είναι εκπαίδευση για την ζωή. Αυτοί οι
δάσκαλοι μου έδωσαν και ένα ακόμη εφόδιο, την κρίση και την αυτοπεποίθηση να αγνοήσω
τους άλλους...αυτούς τους δασκάλους που με έβλεπαν σαν δέκτη εκπαιδευτικών
προγραμμάτων και διδακτέας ύλης.
Θα σας πω μια παράλληλη
ιστορία όπου μιλά ο Πάρης 2 ½ ετών, η μαμά του (θα μπορούσε να είναι και ο
μπαμπάς) και εγώ (μέσα από τον Πάρη εξηγώντας το φυσιολογικό παιδί). Τα ονόματα
είναι τυχαία. Η ιστορία αυτή με μικρές ή μεγάλες παραλλαγές επαναλαμβάνεται τα
τελευταία 10 χρόνια στην ζωή μου , την ξέρω πια καλά, είναι μια ιστορία τόσο
συνηθισμένη κι όμως τόσο ουσιαστική...
“Έλα, θα ετοιμάσουμε την τσάντα σου” ακούστηκε η φωνή της μαμάς μου από
το δωμάτιο.
“Δεν είχα ποτέ τσάντα δική μου” σκέφτομαι και τρέχω μέσα...
Η μαμά έχει ακουμπήσει μια κόκκινη τσάντα στο κρεβάτι και με κοιτά όλο
ανυπομονησία. “Θα πάμε αύριο στο σχολείο θυμάσαι; Εκεί θα είναι η δασκάλα σου η
Ελένη, θα μας περιμένει στην κόκκινη πόρτα, θα χτυπήσουμε το κουδούνι, θα
καθίσω κι εγώ μαζί σου...”
Η μαμά δεν πήρε ανάσα, νιώθω το άγχος της πρέπει να είναι κάτι
σημαντικό το σχολείο. Τα είπε τόσο γρήγορα, τα μισά άκουσα και ακόμα πιο λίγα
κατάλαβα..τσάντα, πόρτα, Έλενη, μαζί σου...όταν μου τα λένε όλα μαζί δεν
προλαβαίνω να καταλάβω πάντα, θέλω χρόνο να τα ακούσω, να τα καταλάβω και να τα
κάνω ή να απαντήσω. Τώρα μαθαίνω τη γλώσσα, μην το ξεχνάς αυτό μαμά!
“Θα πάρουμε μαζί παντόφλες, μια αλλαξιά ρούχα, διάλεξε και τα ρούχα που
θα ήθελες να φορέσεις.” την κοιτώ όλο ελπίδα, να καταλάβω, είναι η πρώτη φορά
που δεν μου λέει πόσο καλά θα περάσω. Αυτό είναι καλό ή κακό τώρα? Μπορεί και
καλό γιατί δεν περνάω καλά όπου εκείνη νομίζει..
Με παίρνει στην αγκαλιά της “η αλήθεια είναι πως δεν ξέρω πως θα είναι
η τάξη σου, έμενα μου άρεσε, για να δούμε εσένα πως θα σου φανεί?”
Μου φαίνεται ήδη πως ξεκινάμε καλά σκέφτομαι, κανείς δεν μου λέει πως
θα αισθανθώ για κάτι που δεν ξέρω καν τι είναι...βάζω τις παντόφλες και τα
ρούχα στην τσάντα μου και την σφίγγω κοντά μου, είναι τα δικά μου πράγματα, θα
τα κρατάω σφικτά αύριο να μην μου τα πάρει κανείς εκεί στο σχολείο, τώρα που
ακόμα καταλαβαίνω ποιος είμαι ότι είναι δικό μου είναι το σημαντικότερο πράγμα
στον κόσμο.
Φτάνουμε στο σχολείο, μια μεγάλη καγκελόπορτα..περπατάμε μαζί, να και η
κόκκινη πόρτα, όπως μου είπε η μαμά. Πόσο χαίρομαι όταν ξέρω τι θα συναντήσω,
με ηρεμεί αυτό!
“Να και το κουδούνι, αν το χτυπήσεις θα καταλάβουν ότι ήρθαμε!”. Το
κουδούνι είναι στα μέτρα μου μικρό και το φτάνω, κι είναι τόσο όμορφο πως να
μην το πιάσει κάνεις, το παίρνω και το χτυπάω.
Η πόρτα ανοίγει , μια γυναίκα που φορά ποδιά γονατίζει μπροστά μου και
μου χαμογελά.
“Είμαι η Ελένη μου λέει και μου
δίνει το χέρι της. Τι δεν θα μου χαϊδέψει το κεφάλι; Ούτε θα μου τσιμπήσει το
μάγουλο; Σίγουρα θα με πάρει αγκαλιά δεν γίνεται! Μου ζητά να της δώσω το χέρι
μου, δεν θέλω, δεν επιμένει, παράξενη είναι αυτή η δασκάλα!
“Ελάτε να μπούμε στο βεστιάριο μας λέει και η μαμά ακολουθεί και
κάθεται σε μια καρέκλα για μεγάλους, εγώ ανοίγω το βήμα μου και πηγαίνω κοντά
της. Το βεστιάριο μοιάζει με την είσοδο του σπιτιού μας. Έχει κρεμάστρες,
ζακέτες, παπούτσια και παντόφλες. Έχει και έναν πίνακα ζωγραφικής, είναι τόσο
χαμηλά που μπορώ να δω και την παραμικρή του λεπτομέρεια. Στέκεται εκεί δίπλα
μου με την σκαλιστή του κορνίζα και τα ανάγλυφα χρώματα. Σηκώνω δειλά το
δάχτυλο μου και τον ακουμπώ, κοιτάζω γύρω και περιμένω να με σταματήσει
κάποιος, συνεχίζω...
Η Ελένη έρχεται κοντά μου και απλώνει το χέρι της, αμέσως τραβώ το δικό
μου, ωχ ..σκέφτομαι, μα εκείνη συνεχίζει χωρίς να με κοιτά, αγγίζει τόσο απαλά
τον ανάγλυφο πίνακα που νομίζω ότι τα δάχτυλα της δεν ακουμπούν...
Ύστερα με κοιτά και σαν να διαβάζει τη σκέψη μου, μου λέει: “δοκίμασε
κι εσύ”. Ενθουσιάζομαι, απλώνω τα δάχτυλα μου και πιάνω, πιάνω, πιάνω, μου
αρέσει τόσο πολύ. Όταν χορταίνω να τον αγγίζω θυμάμαι πάλι τη μαμά μου, γυρίζω
και είναι εκεί, τι ανακούφιση!
Αρχίζω να κοιτώ γύρω μου πίσω από
το πόδι της μαμάς μου, παιδιά περνούν με πράγματα στα χέρια, ένα παιδί έρχεται
κοντά μου, κάνω ένα βήμα πίσω, κρατά ένα μπωλ με κομμένο μήλο, με ρωτά αν θέλω,
δεν θέλω, είναι νωρίς για να φάω σε αυτό το σχολείο, προτιμώ στο σπίτι
μου, δεν επιμένει.
Η Ελένη έρχεται κοντά μου γονατίζει και με κοιτάζει στα μάτια:
“έχω κάτι για σένα μου λέει,
κοίτα.” μου δείχνει μια κρεμάστρα που από πάνω έχει την φωτογραφία μου, την
δική μου φωτογραφία.!
Πηγαίνω πιο κοντά και την κοιτάζω. “Είναι η δική σου κρεμάστρα, σε
περίμενα με πολύ χαρά σήμερα, σου ετοίμασα τη δική σου κρεμάστρα και το δικό
σου ντουλάπι, εδώ θα βάζεις την τσάντα σου και τα παπούτσια σου όταν θα έρχεσαι
στο σχολείο.
“Με περίμεναν και έχω δικό μου
ντουλάπι!”
“Βάλε την τσάντα σου μέσα, είναι δικό σου δεν θα το πειράξει κανείς.”
Την ακουμπώ δειλά μέσα και κλείνω το ντουλάπι, το ξανανοίγω για να δω ότι είναι
ακόμα εκεί...
“Έλα έχω ακόμα κάτι για σένα στο ράφι της τάξης” λέει η Ελένη και μου
απλώνει το χέρι της. Κάνω να πάω αλλά γυρνώ και κολλάω πάνω στο πόδι της μαμάς
μου.
Να το! πάλι, διαβάζει την σκέψη μου, έρχεται κοντά μου και μου λέει
σιγανά: “η μαμά σου θα είναι μαζί σου σήμερα στο σχολείο. Θα φύγετε παρέα σε
λίγο. Η μαμά σου δεν θα φύγει ποτέ χωρίς να το ξέρεις από το σχολείο. Έλα..” με
κοιτάζει στα μάτια, δεν ξέρω γιατί αλλά την πιστεύω..της δίνω το χέρι μου και
μπαίνω στη τάξη.
Οι μέρες κυλούν σαν το νερό μου αρέσει το σχολείο με τη μαμά. Σήμερα η μαμά μου είπε ότι θα φύγει για
λίγο. Δεν ξέρω τι σημαίνει το για λίγο, δεν το καταλαβαίνω και με αγχώνει αυτό.
Είναι σαν το νερό που πίνω λίγο? Δεν μου
αρέσει καθόλου που δεν ξέρω τι θα συμβεί.
Όταν η Ελένη μου λέει πως ήρθε η ώρα να φύγει η μαμά μου κάνω αυτό που
ξέρω και που νιώθω, κλαίω...η μαμά μου δίνει ένα φιλί , μου λέει ότι θα έρθει
σε λίγο και κλείνει την πόρτα. Δεν μου αρέσει καθόλου αυτό.
Η Ελένη κάθεται κοντά μου και με ρωτά αν θέλω μια αγκαλιά.
“Θέλω τη μαμά μου” λέω...μακάρι να διάβαζε και τώρα την σκέψη μου, πόσο
ανησυχώ που δεν ξέρω τι σημαίνει το «λίγο».
“Το καταλαβαίνω μου λέει και κάθεται κοντά μου διακριτικά. Μου δίνει
ένα μαντήλι για τα δάκρυα μου κι ένα μεγαλύτερο ένα παιδί φέρνει λίγο νερό.
“Άκου Πάρη, θα μπούμε στην τάξη θα διαβάσουμε μαζί ένα βιβλίο, μόλις
τελειώσει το βιβλίο και βάλεις τα παπούτσια σου θα έρθει η μαμά σου, αυτό είναι
το λίγο”
Το λίγο σημαίνει όσο ένα βιβλίο, με βοηθά αυτό σκέφτομαι και ακολουθώ
την Ελένη. Διαλέγω ένα βιβλίο που μου αρέσει και το διαβάζουμε μαζί, έρχονται
κι άλλα παιδιά να κάτσουν κοντά μας, κρατώ την ποδιά της Ελένης και κοιτάζω το
βιβλίο. Δεν το ακούω έχω το νου μου στη μαμά.
Τελειώσαμε, φορώ τα παπούτσια και κοιτώ την πόρτα, να τη, η μαμά μου
είναι εδώ! Ένα μεγάλο χαμόγελο σχηματίζεται στα χείλη μου, η Ελένη μου έλεγε
αλήθεια. Η μαμά μου ήρθε μόλις τελείωσε το λίγο.
“Πάντα θα έρχεται η μαμά” μου κλείνει το μάτι η Ελένη και ανοίγει την
πόρτα.
“Σε περιμένουμε αύριο πάλι Πάρη,
θα χαιρετίσεις τη μαμά στην πόρτα και θα καθίσεις λίγο πιο πολύ μαζί μας,
αντίο!”
Αντίο Ελένη θα έρθω και αύριο! Μου αρέσει που κανείς δεν με ξεγέλασε
για να ξεχάσω τη μαμά μου, μου αρέσει που ήρθε η μαμά μου!
Κάθε μέρα κάνω και κάτι περισσότερο στο σχολείο, και κοιτάζω κοιτάζω
και μαθαίνω. Η Ελένη με αφήνει να στέκομαι και να κοιτάζω τι γίνεται γύρω μου.
Μαθαίνω πολλά όταν κοιτάζω, πιο πολλά από ότι νομίζετε εσείς οι μεγάλοι. Μια
σοφή δασκάλα που έχουμε σε ένα κάδρο στην τάξη μας, κάποτε παλιά παρομοίασε το βλέμμα
μου με φωτογραφικό φακό! Δίκιο είχε, το βλέμμα μου μπορεί να αποτυπώσει τα
πάντα κι έπειτα να τα επεξεργαστεί για να μάθει. Δεν θα το έχω για πολύ αυτό
βλέμμα.
Ακόμα δεν πάω κοντά στα άλλα
παιδιά μου φαίνονται ξένα. Είμαι κοντά στην Ελένη και εκείνη διαβάζει τη σκέψη
μου και με βοηθά να την πω...κι όταν την λέω καταφέρνω πολλά. Δεν το ήξερα
αυτό, συνήθως με το κλάμα μου κατάφερνα πολλά αλλά πονούσαν τα μάτια μου και ο
λαιμός μου. Τώρα που τα λέω δεν πονά τίποτα και νιώθω πιο δυνατός.
Αρχίζει να μου αρέσει το σχολείο...
Ο Πάρης είναι μια φυσιολογική πορεία προσαρμογής οπού παιδί και γονιός
έχουν αναπτύξει μια υγιή σχέση, αλλά έχει επιτευχθεί και μια συνεργασία γονέα
σχολείου για την εξέλιξη της προσαρμογής. Η μαμά του Παρη είναι η μαμά που ενώ
νιώθει μεγάλο και δικαιολογημένο άγχος συνεργάζεται με τη δασκάλα ώστε να πάνε
τα πράγματα ομαλά. Η Ελένη από την άλλη είναι η μοντεσσοριανή δασκάλα που έχει
δώσει χρόνο και ενημέρωση στον γονιό ώστε να νιώσει μια πρώτη ηρεμία και
ασφάλεια ότι το παιδί του είναι σε έμπειρα χέρια.
Βλέπουμε λοιπόν το δίπτυχο των σχέσεων που μελετάμε για τον σχεδιασμό
μιας προσαρμογής
1.
σχέση
γονέα παιδιού
2.
σχέση
δασκάλου γονέα (αναπτύσσεται σταδιακά και το βάρος πέφτει αρχικά στον δάσκαλο
να την κατευθύνει με την εμπειρία του)
Είδαμε λοιπόν μέσα από τις σκέψεις του παιδιού πολλά βασικά και
φυσιολογικά χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας και συγκεκριμένα της ηλικίας
γύρω στα 2 ½. Πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά οι γονείς τα αγνοούν με
αποτέλεσμα να προκαλούνται έντονες αντιδράσεις από το φυσιολογικό παιδί. Είδαμε
επίσης ότι όταν δεν αγνοούνται αλλα λαμβάνονται υπόψιν ότι τα πράγματα κυλούν
ομαλά και προς όφελος του παιδιού.
l Είδαμε ότι αναγνωρίζει το συναίσθημα ακόμα και
όταν δεν λεκτικοποιείται, νιώθει το άγχος και την ανασφάλεια της μαμάς του.
l Είδαμε να το βοηθά να ξέρει τι θα συμβεί πότε
θα συμβεί.
l Είδαμε να μην προλαβαίνει να καταλάβει όλα όσα
του λέγονται όταν λέγονται γρήγορα και όχι στο ύψος του.
l Είδαμε μια μαμά να μην ονομάζει αυτό που θα
αισθανθεί το παιδί πριν το αισθανθεί σύμφωνα με την δική της γνώμη, ξέροντας
ίσως ότι το σχολείο στην αρχή δεν θα είναι πολύ ωραία εμπειρία! Αλλά να λέει
την αληθινή δική της γνώμη
l Είδαμε να το βοηθά η ειλικρίνεια και η
συνέπεια.
l Είδαμε το όμορφο και προσβάσιμο περιβάλλον να
κεντρίζει τις αισθήσεις του και να το τραβά να το ανακαλύψει.
l Είδαμε τον δάσκαλο να μην απαγορεύει, αλλά να
δείχνει το σωστό τρόπο. Να λέει την αλήθεια, να είναι συνεπής και να συμπάσχει
με το παιδί. Να κρατά απόσταση και να σέβεται το ζωτικό του χώρο, το σώμα και
τη θέληση του όταν εκφράζεται δειλά δειλά.
l Είδαμε μια άγνωστη λέξη όπως το “λίγο”
συνδεδεμένη με τον αποχωρισμό να προκαλεί μεγάλο άγχος και κλάμα στο παιδί και
πως η σύνδεση της με ένα χειροπιαστό χρονικό σημείο αναφοράς (βιβλίο,
παπούτσια) μπορεί να ηρεμήσει το παιδί.
l Είδαμε πως ο προσωπικός ρυθμός ανάπτυξης του
παιδιού είναι σεβαστός στις τάξεις μας. Πως επιτρέπεται και κάποιες φορές ενθαρρύνεται να παρατηρεί όποτε θέλει τους
άλλους.
l Είδαμε πως το παιδί αναγνωρίζει ότι γνωρίζουμε
και σεβόμαστε τις ανάγκες του και αναπτύσσει βήμα βήμα την εμπιστοσύνη του προς
εμάς. Μόνο έτσι μπορεί ήρεμο να ασχοληθεί με όσα πραγματικά το ενδιαφέρουν και
του προσφέρονται στις τάξεις μας.
Το πρόγραμμα της προσαρμογής στην μοντεσσοριανή τάξη ακολουθεί μια
συγκεκριμένη διαδικασία που μπορεί να τροποποιηθεί ανά περίπτωση προκείμενου να
επιτευχθεί ο στόχος: η ομαλή μετάβαση του παιδιού από το σπίτι στο σχολείο.
Ενδεικτικά λοιπόν σας αναφέρω αυτή την διαδικασία
1.
γνωριμία
του γονιού με το περιβάλλον του σχολείου και τον δάσκαλο.
2.
Συμπλήρωση
φόρμας με στοιχεία για το παιδί όπως ιατρικό ιστορικό, οικογενειακή κατάσταση,
πρόσφατες σημαντικές εμπειρίες (θάνατος, διαζύγιο, μετακόμιση, γέννηση),
διατροφικές συνήθειες και διαδικασία φαγητού, χρήση τουαλέτας, θηλασμός ή
πρόσφατος απογαλακτισμός, συνήθειες ύπνου και ότι άλλο κρίνεται χρήσιμο.
3.
Συνάντηση
γονέα δάσκαλου οπού συζητούνται τα παραπάνω, και εξηγούμε την διαδικασία της
προσαρμογής. Ο γονιός πρέπει να νιώσει ότι δεν περνάει ανάκριση και ότι το
παιδί του είναι ευπρόσδεκτο όπως είναι. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο με προσωπική
επαφή με το δάσκαλο. Η μοντεσσοριανή τάξη είναι ανοιχτή για όλα τα παιδιά.
Πρέπει επίσης να νιώσει ότι ξέρει τι θα γίνεται στη περίοδο προσαρμογής για να
συνεργαστεί και να του εξηγήσουμε γιατί θα γίνεται το καθετί από παιδαγωγικής
άποψης.
4.
Κατά την
διάρκεια της προσαρμογής έχουμε συχνή επαφή με το γονιό για ανατροφοδότηση
καθώς δεν σχολιάζουμε ποτέ μπροστά στο παιδί τα γεγονότα που το αφορούν.
5.
Η
προσαρμογή διαρκεί 2 εβδομάδες ξεκινώντας από 15 λεπτά του παιδιού μαζί με το
γονιό και καταλήγοντας στο πλήρες πρόγραμμα του. Η διαδικασία του φαγητού, του
σχολικού και του ύπνου γίνονται σταδιακά και μια μια. Η προσαρμογή τυπικά
τελειώνει εκεί αλλά ουσιαστικά ολοκληρώνεται όταν το παιδί θα αρχίσει να
δουλεύει, να τρώει με ηρεμία, να κοιμάται ή να αφοδεύει στο σχολείο. Σε κάθε παιδί ο δάσκαλος αναγνωρίζει την
στιγμή που πραγματικά το παιδί μπαίνει ουσιαστικά στην τάξη! Είναι μια περίοδος
που διαφέρει από παιδί σε παιδί αλλά κατά μέσο όρο έχουμε δει ότι κρατά το
μέγιστο δύο μήνες.
Ας δούμε τώρα τι γίνεται όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Ένα μοναδικό
παιδί όπως η μοντεσσοριανή φιλοσοφία το βλέπει θέλει και μια μοναδική
αντιμετώπιση. Οι παράγοντες που συνήθως έχουμε δει ότι επηρεάζουν την ομαλή
έκβαση της προσαρμογής είναι :
1.
όταν το
παιδί δεν είναι αναπτυξιακά έτοιμο να πάει σχολείο
2.
προσκόλληση
του παιδιού στον γονέα
3.
άγχος
αποχωρισμού από το γονέα το οποίο προσλαμβάνει το παιδί
4.
ελλιπής
συνεργασία ή πληροφόρηση για την διαδικασία από την μια ή και τις δυο πλευρές
Στην πρώτη περίπτωση διακόπτουμε την προσαρμογή και επανερχόμαστε όταν
το παιδί θα είναι έτοιμο. Για τις άλλες περιπτώσεις στην πλειοψηφία, όταν ο
γονέας προσεγγιστεί με ειλικρίνεια και σωστές κατευθύνσεις τα πράγματα κυλούν
ομαλά. Μεταβάλλουμε το πρόγραμμα προσαρμογής έτσι ώστε να δώσουμε και στους δυο
τον χρόνο να νιώσουν ασφάλεια για να γίνει ο αποχωρισμός. Εξαντλούμε με
συζήτηση κάθε περίπτωση που μπορεί να εμποδίζει την ομαλή έκβαση.
Τα τελευταία χρόνια δυστυχώς οι γονείς προσεγγίζουν με δυσπιστία τον
εκπαιδευτικό χώρο και συχνά όχι άδικα. Η μοντεσσοριανή παιδεία κερδίζει την
εμπιστοσύνη όλο και περισσότερων ανθρώπων ακριβώς για αυτό το λόγο, γιατί δίνει
βάση στον σεβασμό της μοναδικότητας του κάθε παιδιού και αναπτύσσει σχέσεις
εμπιστοσύνης και συνεργασίας με την οικογένεια.
Στόχος μας είναι η τάξη να είναι η συνέχεια του σπιτιού και το σπίτι η επέκταση της τάξης, και τα δύο τους να δουλεύουν
ειρηνικά και αρμονικά. Στόχος της Μαρίας
Μοντεσσόρι ήταν και σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι η εκπαίδευση για την
ειρήνη...
